सुटलेली गाठ

संपत काकांनी मोठ्या मनाने घर उभं केलं. तीन मुलं, सून, नातवंडं—एकत्र कुटुंबाचं स्वप्न होतं. पण आता या वयात ते एकट्याच राहतात. कुठे चुकलं? कोण चुकीचं? हीच त्यांच्या मनातली गाठ अजून सुटत नाही…

"हे घर एकेकाळी भरलेलं होतं..."

संपत काका लाकडी खांबाला टेकून बसले होते. समोर जुने दिवस नजरेसमोर येत होते. तेव्हा हेच घर सगळ्यांसाठी होतं. संध्याकाळी अंगणात चहा व्हायचा, मुलं गप्पा मारायची, सुनेला नवीन पदार्थ शिकायचे, आणि आजीच्या गोष्टींना नातवंडं टाळ्या वाजवायची.

आज मात्र घर मोठं होतं, पण माणसं नव्हती. एकटं बसणं त्यांना आता भीतीदायक वाटायचं. माणसांचा आवाज नसला की घर जिवंत राहत नाही, हे त्यांना जाणवलं होतं.

"आपण कितीही दिलं तरी ते परत मिळेल असं नाही..."

संपत काकांनी एकत्र कुटुंब टिकवण्यासाठी सगळं केलं. मुलांना चांगल्या शाळेत शिकवलं, मुलगी चांगल्या घरात दिली, मुलांची लग्नं थाटामाटात केली. पण त्यांना एक दिवस सून म्हणाली,

"बाबा, आता स्वतंत्र राहायचं ठरवलंय. आम्हाला आमच्या पद्धतीनं जगायचंय..."

त्यांनी काही बोलायचं नव्हतं, पण त्यांच्या डोळ्यांतलं पाणी लपत नव्हतं. मोठा मुलगा बाहेरगावी गेला, मधला वेगळं राहू लागला, आणि धाकटा म्हणायचा—"बाबा, तुम्ही तुमच्या सुखात रहा."

कसलं सुख? एका मोठ्या घरात एकट्याने राहणं हे सुख असतं का?

"जिथे शब्द जास्त, तिथे संवाद कमी..."

पहिले कुटुंबात वाद झाले तरी गप्पांच्या फडात मिटायचे. आताच्या पिढीला वाटायचं, "आमचं आमचं जगू द्या!"

संपत काकांनी कधीच कोणाला जास्त बोललं नव्हतं. पण समोरूनही कोणी संवाद साधायचा नाही.

आज मोबाईलवरून विचारपूस व्हायची, पण माणसं समोर नसली की शब्द निर्जीव वाटतात.

"कुटुंब तुटतं तेव्हा घर फक्त भिंतींचं उरतं..."

एका दिवाळीत संपत काकांनी मोठ्या आशेने फराळ केला. वाट पाहत बसले. कुणीच आलं नाही. शेवटी त्यांनी शेजारच्या छोट्या चिमण्याला लाडू दिला. ती म्हणाली,

"आजोबा, मला तुमच्याकडे रोज यायला आवडेल का?"

त्यांच्या डोळ्यात पाणी आलं. स्वतःच्या घरात नातवंडं येत नाहीत, पण शेजारची मुलं खेळायला येतात…

त्यांनी आता समजून घेतलं—"कधी कधी अपेक्षा करणे बंद केलं की दुःखही थांबतं."

त्यांनी आपल्या घराच्या अंगणात एक लाकडी बाक बसवला. जो कोणी गप्पा मारायला बसेल, त्याच्यासाठी उघडं होतं. कुटुंबाने सोडलं, पण समाजाने त्यांना अजूनही आपलंच मानलं होतं.

आता ते रोज संध्याकाळी तिथं बसतात. शेजारची मुलं खेळतात, एखादा जुना मित्र भेटतो, चहा घेताना जुन्या आठवणी सांगतात. नात्यांवर आग्रह धरला तर ते तुटतात, पण त्यांना मोकळं सोडलं तर पुन्हा नवी जुळणी होते.

संपत काकांनी आता शिकून घेतलं, नाती जबरदस्तीने धरून ठेवायची नसतात. ज्यांना यायचं असेल, ते येतीलच. आणि जे जातील, त्यांना परत बोलावून उपयोग नाही.

नात्यांचा गळफास सोडून दिला की कधी कधी नाती आपोआप परत जुळतात.

तेव्हा काकांनी सुटलेली गाठ सोडली... आणि स्वतःला मोकळं केलं.