लग्नात अक्षता म्हणून तांदूळच का?

लग्न म्हटलं की विविध रितीरिवाज, परंपरा, विधी यांचा लांबच लांब कार्यक्रम! त्यात एक महत्त्वाचा विधी म्हणजे अक्षता टाकण्याचा. नवरा-बायकोच्या डोक्यावर शुभेच्छा म्हणून तांदळाच्या अक्षता उधळल्या जातात. पण प्रश्न पडतो—इतर काही नाही, तांदूळच का?

तांदूळ हा अन्नाचा राजा, समृद्धीचं प्रतीक आणि पवित्रतेचा मानकरी मानला जातो. पण यामागे केवळ धार्मिक कारणं नाहीत. समाजाच्या वास्तवाचं दर्शन घडवणारे काही मुद्देही लपलेले आहेत.

१) तांदूळ—संपत्तीचं प्रतीक, पण प्रत्यक्षात कष्टाचं फळ

तांदूळ म्हणजे समृद्धी. आपल्याकडे धान्याला लक्ष्मीचं स्वरूप मानतात, म्हणूनच शुभकार्याला तांदूळ महत्त्वाचा असतो. पण ही समृद्धी सहजासहजी मिळत नाही.

एक शेतकरी वर्षभर कष्ट घेतो, उन्हातान्हात श्रम करतो, मग कुठे तांदळाची पिकं उभी राहतात.

निसर्गाच्या लहरी झेलत, पाऊस पडो न पडो, तो आपल्या श्रमाचं चीज होईल का, या विचारात असतो.

यातून समाजासाठी एक मोठा धडा आहे—संसार फुलवायचा असेल, तर कष्टाशिवाय पर्याय नाही. नवरा-बायकोनेही नातं टिकवायचं असेल, तर दोघांनी एकत्र कष्ट करायला हवेत.

परंतु वास्तव काय आहे?

आजच्या जगात लोक नात्यातल्या जबाबदाऱ्या स्वीकारायला तयार नाहीत.

संघर्ष टाळण्याची वृत्ती: साध्या वादातून नाती मोडण्याकडे कल वाढला आहे.

तयारी नसलेली पिढी: मानसिकदृष्ट्या विवाहासाठी परिपक्व नसलेली तरुणाई हळूहळू वाढत आहे.

समृद्धी, पण समाधान नाही: आजच्या पिढीकडे पैसा आहे, पण संयम नाही. तांदूळ श्रीमंतीचं प्रतीक आहे, पण कष्टाशिवाय तो हातात पडत नाही, हे आज विसरलं जातंय.

२) तांदूळ टिकतो, कारण तो आतून मजबूत असतो

तांदूळ हा असा अन्नपदार्थ आहे की, जर तो योग्यरित्या साठवला तर त्याला कीड लागत नाही, तो टिकतो. म्हणूनच तो लग्नाच्या शुभेच्छांसाठी वापरला जातो—जेणेकरून हे नातंही तांदळासारखं मजबूत राहावं.

पण वास्तव काय सांगतं?

संसाराचं आरोग्य: आज नवरा-बायकोमध्ये संवाद कमी झाला आहे. मोबाईल आणि सोशल मीडियावर जगणाऱ्या लोकांनी एकमेकांसाठी वेळच ठेवलेला नाही.

कीड म्हणजे अहंकार: अहंकार नात्याची सर्वात मोठी कीड आहे. जोपर्यंत तो घरात असतो, तोपर्यंत संबंध बिघडत जातात.

संस्कार विरुद्ध व्यवहार: आज संस्कारांपेक्षा व्यावहारिक विचार महत्त्वाचे झाले आहेत. आर्थिक गणित जुळत नसेल, तर नाती मोडायला लोक मागेपुढे पाहत नाहीत.

३) प्रत्येक तांदळाच्या कणात वेगळं अस्तित्व, पण तो एकत्रही घट्ट असतो

तांदळाचे दाणे वेगळे असले, तरी ते एकत्र राहतात. तसंच नवरा-बायकोचे विचार वेगळे असले, तरी त्यांच्यात एकात्मता असायला हवी.

पण आज काय घडतंय?

समानता, पण संघर्ष: आधुनिक युगात स्त्री-पुरुष समानता आली, पण त्याचबरोबर संघर्षही वाढला. समानता म्हणजे दोघांनी एकत्र राहून निर्णय घ्यायचे, पण तेच विसरलं जातंय.

करिअर आणि लग्न: आजकरिता करिअर महत्त्वाचं झालं, पण लग्नाला दुय्यम स्थान मिळालं. संसार फक्त हौस म्हणून केला जातोय, जबाबदारी म्हणून नाही.

स्वतःपुरतं जगणं: लग्न झालं तरी ‘माझं-माझं’ करणं कमी झालेलं नाही. तांदळाच्या कणांसारखं एकमेकांत मिसळायचं सोडून लोक वेगळे राहण्यावर भर देतायत.

४) अक्षता म्हणजे वाढीचं प्रतीक, पण आज संसार संकुचित होतोय

तांदूळ म्हणजे वाढीचं, समृद्धीचं, नवीन सुरुवातीचं प्रतीक. लग्नात तो म्हणूनच टाकला जातो—जेणेकरून नवरा-बायकोचं नातं फुलावं, त्यांना भरभराट मिळावी.

पण वास्तव काय सांगतं?

संसाराच्या संकुचित मर्यादा: पूर्वीच्या काळी मोठ्या कुटुंबात लग्न झालं की त्यातून शिकायला मिळायचं. पण आता लग्न म्हणजे दोन लोकांचं नातं एवढंच उरलंय.

जोडीपेक्षा व्यक्तीला जास्त महत्त्व: नवरा-बायकोपेक्षा "मी काय करतो?", "माझं करिअर", "माझं स्पेस" याला जास्त महत्त्व मिळालंय.

संघर्षाला पर्याय शोधण्याचा प्रयत्न: पूर्वीच्या पिढीने संघर्ष करून संसार उभे केले, आजची पिढी संघर्ष टाळण्यासाठी नाती तोडते.

लग्न टिकवायचं, की नुसतं उरकायचं?

तांदूळ फेकण्यासाठी नाही, तो शिजवण्यासाठी असतो. तसंच, लग्न फक्त साजरं करण्यासाठी नाही, ते निभावण्यासाठी असतं.

समाजानं काय शिकावं?

✔ लग्न हे नुसतं समारंभ नसून जबाबदारी आहे.

✔ संसारात अहंकार कमी, समजूतदारपणा जास्त हवा.

✔ संवाद वाढवला की गैरसमज दूर होतात.

✔ बाहेरच्यांच्या बोलण्यापेक्षा नवरा-बायकोनं एकमेकांना महत्त्व द्यावं.

✔ नातं टिकवायचं असेल, तर त्यात कष्ट आणि समर्पण हवं.

लग्न तांदूळसारखं टिकवायचं की वाऱ्यावर उधळलेल्या अक्षतांसारखं विसरायचं?

याचा निर्णय प्रत्येक जोडप्याने स्वतः घ्यावा!