नोकरी आणि घर : जबाबदारी की जबरदस्ती?

नोकरी आणि घर : जबाबदारी की जबरदस्ती?

सकाळी उठल्यापासून रात्री झोपेपर्यंत प्रत्येक माणूस काही ना काही जबाबदाऱ्या पेलत असतो. या जबाबदाऱ्या आपल्याला मनापासून हव्या असतात का? प्रत्येक गोष्ट मनासारखी असते का? नोकरी असो की घर, मनाप्रमाणे असेल तरच तिथे राहावं वाटतं, पण जिथे मन रमणं शक्य नाही तिथे जबरदस्ती करावीच लागते.

१. नोकरी : स्वप्नं विरुद्ध वास्तव

शिक्षण घेताना स्वप्नं मोठी असतात—छानसी नोकरी, समाधानकारक पगार, दर्जेदार जीवनशैली. पण प्रत्यक्षात नोकरी मिळाल्यावर कळतं की ही फक्त एक जबाबदारी आहे. सकाळी उठून ठरावीक वेळेत ऑफिस गाठायचं, दिवसभर साहेबाच्या सूचना पाळायच्या, मनाविरुद्ध काम करायचं, फक्त महिन्याच्या शेवटी बँक खात्यात जमा होणाऱ्या पगारासाठी.

अनेकांना त्यांच्या कामाचा कंटाळा आलेला असतो, पण स्वप्नांना सत्यात उतरवणं त्यांच्या हातात नसतं. कधी कधी तर, स्वतःला प्रश्न पडतो—ही नोकरी आपण आनंदाने करतोय का, की फक्त कर्जाच्या हफ्त्यांसाठी?

२. घर : निवारा की जबाबदारी?

घर हे माणसाच्या आयुष्यातलं महत्त्वाचं स्थान. पण तिथेही मनाला हवं तसं सगळं असतं का? घर म्हणजे फक्त चार भिंती नसतात, तिथल्या जबाबदाऱ्या सुद्धा असतात. रोजचं स्वयंपाक, घरातील वाद, कुटुंबातील अपेक्षा—हे सगळं समजून घेणं आणि सांभाळणं हे सुद्धा एक कामच आहे.

घर म्हणजे फक्त प्रेम आणि माया नव्हे, तर अनेक न बोलता स्वीकारलेल्या जबाबदाऱ्या. कधी कधी माणसाला घरातूनही पळून जावं वाटतं, पण सामाजिक जबाबदाऱ्या त्याला बांधून ठेवतात. आपलं मन घरात नाही, पण तिथे राहावं लागतं, कारण आपण आई-वडिलांसाठी, जोडीदारासाठी किंवा मुलांसाठी जबाबदार असतो.

३. समाजाचं गोंधळलेलं गणित

समाज काय म्हणेल हा विचार सगळ्यांना झपाटतो. "ही नोकरी सोडून दुसरं काही करायचंय," असं म्हणणाऱ्या तरुणांना लगेच उत्तर मिळतं, "पगार चांगला आहे ना? मग नाटकं नका करूस!"
"या नात्यात गुदमरतोय," असं म्हणणाऱ्याला लगेच उपदेश दिला जातो, "समजूतदारपणा दाखव, संसार सोडून जायचं नसतं!"

समाजाला माणसाचा संघर्ष दिसत नाही, त्याच्या जबरदस्तीनं जगणं दिसतं. घरकुलाच्या भिंतींपलीकडे मनातील तडफड कोणाला दिसत नाही.

४. मग उपाय काय?

"कशातही मन लागत नसेल, तर ते बदलायचं धाडस हवं!"

• नोकरी बदलणं अवघड असलं तरी अशक्य नाही. योग्य कौशल्यं मिळवून आपण आवडत्या क्षेत्रात संधी शोधू शकतो.
• घर आणि नाती बदलता येत नसली तरी संवाद आणि समजूतदारपणा यामुळे तणाव कमी होऊ शकतो.
• समाजाचं काय? समाजाला कोणतंही स्पष्टीकरण देण्याची गरज नाही. आपण काय करतोय, का करतोय, हे आपल्यालाच माहीत असलं की पुरेसं.

जबाबदारी निभवायची, पण जबरदस्ती नाही!

आपण जन्माला आलो ते जबरदस्तीने नव्हतं, मग आयुष्यभर जबरदस्तीने जगायचं कशाला? जबाबदाऱ्या निभावणं गरजेचं आहे, पण त्यात आनंद गवसला पाहिजे. नाहीतर, फक्त जगणं म्हणजे जणू एका तुरुंगात शिक्षा भोगणं. नोकरी आणि घर आपल्याला समाधान द्यायला हवं, ओझं नाही!